Στόχοι & Μεθοδολογία
Οι Στόχοι της Έρευνας
Ο εγγύτατος στόχος της έρευνας είναι να εκτιμηθεί εάν το αρχαιολογικό υλικό από τις θέσεις της Καστρίτσας και της Γράβας μπορεί να αποδοθεί στη Γραβέττια περίοδο, όπως είχε προταθεί -με επιφυλάξεις- στο παρελθόν (Adam, 2007). Το πρόγραμμα GRAVETTIAN στοχεύει να ελέγξει αυτή την υπόθεση και να προσφέρει για πρώτη φορά μια συνθετική αξιολόγηση σχετικά με την πολιτισμική απόδοση αυτού του υλικού, με βάση την επαναξιολόγηση τόσο των λιθοτεχνικών όσο και των οργανικών εργαλειακών συνόλων.
Το πρόγραμμα θα επιδιώξει επίσης να πλαισιώσει αυτές τις αναλύσεις με ένα ενημερωμένο χρονολογικό πλαίσιο, βασισμένο σε νέες ραδιοχρονολογήσεις.
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας στο νοτιότερο άκρο της Βαλκανικής Χερσονήσου και κοντά στην Αδριατική, και ιδιαίτερα το βορειοδυτικό τμήμα της, η Ήπειρος, πιθανότατα λειτούργησαν ως παγετωνικά καταφύγια (glacial refugia) για τους Γραβέττιους πληθυσμούς. Ωστόσο, το ελληνικό αρχείο έχει παραμείνει μέχρι στιγμής εκτός της επιστημονικής συζήτησης σχετικά με την εξάπλωση της Γραβέττιας, την προσαρμογή των πληθυσμών στις σκληρές συνθήκες ψύχους της τελευταίας παγετώδους περιόδου και το ρόλο των παγετωνικών καταφυγίων στη νότια Ευρώπη. Απώτερος στόχος του προγράμματος είναι να εξεταστούν τα ερωτήματα αυτά από την οπτική γωνία του ελλαδικού αρχαιολογικού αρχείου, το οποίο μέχρι σήμερα παραμένει εν πολλοίς αμέτοχο στη διερεύνηση του χαρακτήρα της μεσογειακής Γραβέττιας.
Η Μεθοδολογία της Έρευνας
Το έργο εφαρμόζει διεπιστημονικές μεθόδους για τη μελέτη τόσο των λίθινων όσο και των οργανικών εργαλειακών συνόλων, προκειμένου να εκτιμήσει την παρουσία και τον χαρακτήρα της Γραβέττιας στην Ελλάδα, εστιάζοντας σε υλικό από τις θέσεις της Καστρίτσας και της Γκράβας. Η μελέτη των πολιτιστικών καταλοίπων συμπληρώνεται με τη διενέργεια ραδιοχρονολογήσεων, η οποία θα χρησιμοποιήσει ραδιοχρονολόγηση με Φασματομετρία Επιταχυντή Μάζας (AMS) σε επιλεγμένα δείγματα από προσεκτικά στοχευμένα στρώματα.
Η μεθοδολογία στην τυπολογική και τεχνολογική ανάλυση των λιθοτεχνικών συνόλων περιλαμβάνει μια προσέγγιση που αξιολογεί τη λιθοτεχνική παραγωγή μέσα σε ένα ευρύτερο οικολογικό και οικονομικό πλαίσιο τεχνολογικής συμπεριφοράς, στρατηγικών διαβίωσης και προμήθειας πρώτων υλών. Η μελέτη των συλλογών από την Καστρίτσα και τη Γράβα θα στοχεύσει σε σύνολα από επιλεγμένα περιβάλλοντα και θα επικεντρωθεί σε συγκεκριμένα τυπολογικά και τεχνολογικά γνωρίσματα, τα οποία θα αξιολογηθούν για συγκριτικούς σκοπούς. Η διερεύνηση των λίθινων πρώτων υλών περιλαμβάνει γεωχημικές και ορυκτολογικές αναλύσεις, με την εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών, όπως φορητός φθορισμός ακτίνων Χ (pXRF), πρότυπο και μακρο-XRF, φασματομετρία μάζας σε επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα Αργού (ICP-MS ή LA-ICP-MS), καθώς και τη μελέτη λεπτών τομών.
Η μελέτη των οργανικών τεχνέργων χρησιμοποιεί την προσέγγιση της ‘εγχειρηματικής αλυσίδας’ (chaîne opératoire) για την εξέταση της βιογραφίας των δειγμάτων, δηλαδή τις ακολουθίες ενεργειών που εμπλέκονται στη διαμόρφωση, τη χρήση και την επισκευή ή την ανακύκλωση των τεχνουργημάτων. Η μελέτη των ιχνών χρήσης επιτρέπει την αξιολόγηση της κατάστασης του οστού ή κέρατου, κατά την επιλογή τους για την κατασκευή των τεχνουργημάτων, καθώς και των υλικών που χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγή και τη χρήση τους. Η κατάσταση και η διατήρηση της επιφάνειας αξιολογείται για κάθε τεχνούργημα με γυμνό μάτι και με χαμηλή και υψηλή μεγέθυνση (συνήθως 200x) που παρέχεται από οπτικό και ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM).
Στο στάδιο της συνθετικής θεώρησης, τα τυπολογικά-τεχνολογικά δεδομένα από τη μελέτη των οργανικών τεχνέργων θα αντιπαραβληθούν με αντίστοιχα δεδομένα από την ανάλυση των λίθινων εργαλείων, προκειμένου να αξιολογηθούν πιθανές ομοιότητες ή διαφορές στον προσδιορισμό των δραστηριοτήτων και των οικονομικών επιλογών. Μελετώντας τη δυναμική που εμπλέκεται στις τεχνολογικές αποφάσεις και τις μορφολογικές διαμορφώσεις, η συνδυαστική μελέτη των λίθινων και οργανικών συνόλων θα μας επιτρέψει να διερευνήσουμε τα ευρύτερα συμπεριφορικά, κοινωνικοοικονομικά και οικολογικά πλαίσια, στα οποία έλαβαν χώρα οι επιλογές και δραστηριότητες που αναγνωρίζονται από τη μελέτη του υλικού πολιτισμού.
